تسلط ارتش شاخدارها بر خانگُرمز - وبلاگ نفس

به گزارش وبلاگ نفس، همدان- خبرنگاران- فراوانی حضور گونه کل و بز پازن در منطقه حفاظت شده خانگرمز تویسرکان نمای زیبا از تسلط این گونه را به نمایش گذاشته است.

استان همدان با 12 منطقه حفاظت شده و 6 منطقه شکار ممنوع دارای محیط زیستی بکر و زیباست به گونه ای که طبق آخرین آمار دریافتی بیش از 307 گونه جانوری در مناطق حفاظت شده این استان حضور دارند.

بعضی از گونه ها به واسطه ارزش اکولوژیکی و فراوانی آن به عنوان گونه شاخص جانوری در این استان شناخته می شوند که مهمترین آن می توان به گونه کل یا همان پازن اشاره نمود.

حضور پر تعداد پازن در منطقه تویسرکان بیش از دیگر مناطق مشهود است و منطقه حفاظت شده خانگرمز با وسعت حدود 80 هکتار که زیستگاه گونه های مختلف از جمله پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و گونه شاخص کل است.

اهمیت خانگرمز تویسرکان موجب شد تا با تصویب شورای عالی محیط زیست کشور این منطقه به پایگاه حیات وحش ارتقا یابد تا علاوه بر کارکرد گذشته، بتوان کارهای علمی و پژوهشی در این منطقه انجام داد.

برای آنالیز وضعیت گونه پازن در همدان با مهدی صفی خانی معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان به گفت و گو نشستیم که این مسئول گفت و گوی خود را با بیان فلسفه و اهمیت شکار شروع کرد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: از زمان تشکیل سامان شکار بانی که با گذشت زمان به حفاظت محیط زیست تبدیل شد، شکار دارای موافق و مخالفانی بوده است.

مهدی صفی خانی یادآوری کرد: وقتی ریشه ها را آنالیز و ضوابط و قوانین را مطالعه می کنیم هیچ جا به ایجاد شکاربانی با هدف جلوگیری و ممنوعیت از شکار بر نمی خوریم.

وی ادامه داد: بلکه مجموعه شکاربانی با هدف حفظ ، حراست و ایجاد تعادل گونه های حیات وحش و مدیریت آن دایر شد در غیر این صورت معطوف شدن فعالیت ها تنها به حفظ و حراست و بی توجهی به مدیریت، وضعیت گونه های جانوری را در دراز مدت با مشکل روبرو می کرد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: هدف از ایجاد سازمان حفاظت محیط زیست ایجاد تعادل است تا مجموعه حیات وحش، تنوع گونه ای و ژنتیکی در کشور حفظ گردد.

صفی خانی ادامه داد: در غیر اینصورت افزایش بی رویه جمعیت گونه های جانوری آنها را به آفت طبیعت و مردم تبدیل نموده یا بر اثر شکار و صید بی رویه، نسل آنها به خطر افتاده و موجب مهاجرت دیگر گونه ها شده است.

** کوشش برای حذف گونه های جانوری

وی مثال زد: حضور گونه گرگ در شهرستان های شمالی گزارش شده است در حالیکه این گونه مزاحم نیست بلکه گرگ با وجود خوی درندگی، حمله و شکار از دهه های گذشته در طبیعت حضور داشته و حتی در کتاب های درسی نیز بحث حمله گرگ به دام با عنوان چوپان درغگو گنجانده شده است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان ادامه داد: به گرگ نمی توان امر و نهی کرد، این گونه زیست و مدل زندگی خود را دارد، آیا گرگ حق حیات ندارد؟

صفی خانی گفت: بعضی مواقع عده ای به بهانه مزاحمت خواهان حذف گونه ای را دارند، علت مزاحمت یک حیوان چیست؟ بهتر است ابتدا عملکرد خود در طبیعت را آنالیز کنیم.

وی اضافه نمود: مردم اقدام به تخریب زیستگاه پرندگان به عنوان محل پرورش و زندگی طعمه و شکار گرگ می نمایند در کنار آن شکارچیانی بدون هیچگونه مدیریت و دریافت مجوز، گونه های مختلف از جمله خرگوش را شکار کردند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان افزود: مردم خواهان از بین بردن گونه آشنا به قانون طبیعی شکار از جمله گرگ، هستند اما به افراد شکارکُش که تنها به فکر سرگرمی و شکار هستند اجازه ورود به طبیعت را می دهند.

صفی خانی ادامه داد: شکارچیانی که زمان و ساعت شکار را نمی دانند بی رویه اقدام به تلف کردن هر جنبده ای که جلویش ظاهر می گردد می نمایند.

وی ادامه داد: همچنین بعضی گونه گراز را که زیستگاه خود را از دست داده آفت کشاورزی می دانند در حالیکه کشاورزان محل زندگی آنها را تسخیر نموده اند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: عده ای از کشاورزان درخواست غیر قانونی حذف این گونه را دارند اما با از بین بردن گراز در اصل بخشی از منبع غذایی گونه گرگ را از بین برده ایم سپس گونه گرگ آفت می گردد.

** نزاع خونین پازن برای تشکیل حرم سرا

صفی خانی اضافه نمود: به ازای هر کل یا پازن باید بین چهار تا 10 گونه ماده وجود داشته باشد تا چرخه طبیعت حالت طبیعی خود حفظ کند چراکه یک حیوان نر قابلیت باروری این میزان حیوان ماده را دارد.

وی افزود: پس از آنالیز منطقه خانگرمز تویسرکان تعیین شد که جمعیت گونه نر بیش از ماده بوده و بر هم خوردن این تعادل آسیب هایی را داشته است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان با طرح این سوال که در این مواقع چه اتفاقی رخ می دهد پاسخ داد: پازن هایی که سن و قدرت بدنی بالایی دارند اجازه نمی دهند گونه های نر و جوان در فصل جفتگیری با جنس ماده جفت گیری نمایند و باروری اتفاق بیفتد.

صفی خانی گفت: در این صورت گونه پیر هم به تنهایی نمی تواند چند گونه را بارور کند در نتیجه شمار گونه های ماده ای که در فصل جفت گیری شانس باروری را از دست می دهند افزایش می یابد.

وی ادامه داد: با کاهش جمعیت جنس ماده باردار، به مرور زمان این اتفاق موجب می گردد به سمت اضمحلال جمعیت گونه ها برویم.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان افزود: گونه کل و بز باید در فصل جفت گیری حرم سرا تشکیل دهند و یک نر تعدادی گونه ماده را دور خود داشته باشد.

صفی خانی ادامه داد: بر هم خوردن تعادل جمعیت و کاهش جنس ماده موجب بروز نزاع خونین بین حیوانات شده و در این درگیری گونه های نر ضعیف و ناتوان تلف می شوند.

وی ادامه داد: 6 گونه نر (پازن) در فصل کل مستی که آذرماه است بر اثر درگیری شدید و خونین و شاخ زدن به یکدیگر تلف شدند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: تداوم این وضعیت موجب خروج گونه ها از چرخه حیات شده و مدیریت نکردن گونه ها زمینه ای برای از بین رفتن ژن غالب منطقه و در نهایت اضمحلال جمعیت می گردد چرا که گونه های سودمند از بین می روند.

صفی خانی اضافه نمود: شکارچیان غیرمجاز ترجیح به شکار جنس نر دارند؛ اما با وجود همه خطراتی که جنس نر را تهدید می نماید جمعیت جنس ماده رو به کاهش است.

وی شرح داد: طبق آنالیز های انجام شده در یک منطقه شاهد افزایش نر زایی هستیم؛ با این وجود علت از بین رفتن جنس ماده؟ چرایی آن؟ عواملی داخلی و بیرونی که موجب می شوند بره های جنس ماده به تعداد مناسب و سن بلوغ نرسند؟ تعیین نیست.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان افزود: طبق آنالیز های انجام شده در منطقه خانگرمز به عنوان کانون جمعیتی کل و بز، آمار جمعیت جنس نر رو به افزایش است.

** انتقال پازن ها

صفی خانی با بیان اینکه تنها راه چاره در این مواقع مدیریت جمعیت گونه ها است گفت: بنابراین زنده گیری و انتقال تعدادی کل از منطقه خانگرمز تویسرکان به لشگردر ملایر و ملوسان نهاوند در دستور کار نهاده شد.

وی افزود: یک کار مطالعاتی توسط دانشگاه دولتی اراک با موضوع امکان سنجی انتقال کل و بز منطقه خانگرمز به لشگردر ملایر و ملوسان نهاوند صورت گرفت.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان اضافه نمود: با توجه به وجود کل و بز در منطقه لشگردر ملایر انتقال این گونه از تویسرکان به این منطقه به نوعی شارژ منطقه تلقی می گردد.

صفی خانی اعلام کرد: منطقه ملوسان نهاوند زیستگاه قدیمی کل و بز بوده ولی هم اینک این گونه در این منطقه دیده نمی گردد بنابراین هم اینک انتقالی به ملوسان صورت نمی گیرد.

** لشگردر ملایر احتیاجمند پویایی ژنتیکی

وی گفت: وضعیت آمار جمعیتی کل و بز در منطقه لشگردر ملایر نگران نماینده بود برای اینکه در این منطقه در دراز مدت جمعیت پویا از بین می رود.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان شرح داد: با افزایش نرخ درون آمیزی یعنی اختلال ژنتیکی که در اثر جفتگیری گونه هایی فامیل و ژن های نزدیک اتفاق افتاده فاصله ژنتیکی کاهش و یک نسل ضعیف ایجاد می گردد که این روند آسیب پذیر و پویای جمعیت را کاهش می دهد.

صفی خانی علت انتخاب بهمن ماه سال گذشته برای جابجایی پازن را کم کردن شمار جمعیت نر در منطقه حفاظت شده خانگرمز تویسرکان، مدیریت جمعیت این گونه در خانگرمز و پویایی ژنتیکی جمعیتی در لشگردر عنوان نمود.

** شکار راهی برای مدیریت گونه های جانوری

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: علاوه بر انتقال و جابجایی گونه ها از منطقه ای به منطقه دیگر، شیوه های دیگری برای مدیریت به جای تلف کردن و شکار به منظور پویای جمعیت موثر پیش بینی شده است.

صفی خانی شرح داد: قانونگذار از ابتدا برای مدیریت بهتر یک گونه واقع یک منطقه راه چاره شکار را نیز پیش بینی نموده است.

وی ادامه داد: بر اساس مطالعات گونه های پیر کارکرد مثبتی ندارند حتی زمان جفتگیری احتمال آسیب زدن توسط آنها به دیگر همنوعان بالا بوده یا احتمال تلف شدن به حالت طبیعی برای گونه های پیر زیاد است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان اضافه نمود: در عین حال میزان آسیب پذیری حیوانات پیر بالا بوده و اگر به خاطر ضعف بدنی و کاهش توان بدنی دچار بیماری ناقل شوند می توانند این بیماری را به دیگر گونه ها منتقل نمایند.

صفی خانی گفت: وقتی در کنار کنترل جمعیت حیوانات می توان استفاده بهینه از آنها داشت اجازه شکار پیش از تلف شدن گونه های پیر و وارد کردن آسیب به منطقه امری منطقی است.

وی افزود: بنابراین برای مدیریت جمعیت، طبق قانون اجازه شکار بعضی گونه ها به شکارچیان بومی، غیر بومی و خارجی داده می گردد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان تاکید نمود: در فصل کل مستی برای تصاحب یک جنس ماده، پنج جنس نر درگیر می شدند بنابراین برای مدیریت این وضعیت می توان از روش انتقال گونه ها یا شکار بهره گرفت.

** مهاجرت عمودی کل و بز

صفی خانی گفت: مهاجرت گونه قوچ و میش افقی بوده و هم اینک قوچ و میش در بین لشگردر ملایر و منطقه حفاظت شده هفتاد قله اراک در حال تردد هستند اما گونه کل و بز به صورت عمودی مهاجرت می نماید.

وی شرح داد: کل و بز از ارتفاع به پایین دست مهاجرت نموده سپس بر اساس شرایط و احتیاج طبیعی دوباره به ارتفاع می رود بنابراین مهاجرت پازن ها کم است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان ادامه داد: البته وجود موانع طبیعی انسان ساز همچون جاده، راه آهن، خطوط انتقال نیرو و انرژی، شکل طبیعی زمین را بر هم زده و رشد وحشتناک زمین های کشاورزی و باغ ها در عرصه ها طبیعی، مهاجرت گونه ها را به حداقل رسانده است.

صفی خانی افزود: یکی از دلایل اصلی بروز مشکل در مدیریت گونه های همچون پازن نبود امکان جابجایی است.

وی اضافه نمود: با این وجود پس از انتقال پازن از خانگرمز تویسرکان به لشگردر ملایر، مهاجرت بعدی معکوس نیست و بازگشت آنها به زیستگاه طبیعی خود در خانگرمز با وجود این همه عوارض انسان ساخت ممکن نیست.

مصاحبه: علیرضا جهانگیری

7526**2087